Kirkjur sem listahús

Neskirkja er listahús og fjöldi listsýninga er settur þar upp á hverju ári. Fagmannlega er að verki staðið, gefnar út sýningaskrár og prestarnir fjalla um sýningarnar í prédikunum sínum.

Torgið í Neskirkju er bjartur og opinn salur þar sem listaverk geta notið sín vel eins og dæmin sanna.

Nú stendur þar yfir listsýning Þórdísar Jóhannesdóttur sem hefur yfirskriftina Gerð – Form.

Þegar komið er inn í sýningarsalinn blasa listaverkin við en þau eru tíu að tölu og misstór. Sá sem inn kemur áttar sig ekki í fljótu bragði á efnivið myndanna sem allar eru einhvers konar afstrakt form en þó sumar með hlutbundnum örtilvísunum. Litir eru fjölbreytilegir, mjúkir og flæðandi, sumir harðir og hvassir. Áhorfandi tekur fljótt eftir því að á myndirnar glampar eftir því hvar hann er staddur í sýningarrýminu og sum verkanna varpa ljósinu með ákveðnari hætti þar sem þau sjálf eru ívið bogin um nokkrar gráður frá beinum fleti. Þessi misbognu verk vekja meira líf í verkinu umfram glampa dagsbirtunnar. Nú er það svo að áhorfandi sem veit ekkert um verkin þegar inn er komið getur lesið í þau hvað sem hann vill.

Enda er það nú svo að listamenn leggja fram verk og ráða engu um túlkanir á þeim. Það er gott og vel skildi Kjarval og gaf jafnan þetta svar ef menn spurðu hvort hann gæti sagt eitthvað um myndir sínar: „Nei. Myndin er þarna. Mig langar ekki til að forfúska eða forstimpla hana með einhverju ómerkilegu blaðri. Það heyrir til litteratúrnum.“ (Kjarvalskver eftir Matthías Johannessen, Helgafell 1974, bls. 11).

Myndir Þórdísar eru þarna á veggjunum og tala sínu máli. Ein þeirra varpar gróðurásýnd í auga áhorfenda og önnur gervigrasi með hvítum línubút sem vallarstarfsmaður kann að hafa dregið. Svo er á enn annarri hversdagslegur gulur litur dreginn gangstéttarbrúnar. Svo leikur blár litur yfir öðrum myndum og bylgjast. Samanbrotin efni hvert ofan á öðru prýða þá eina mynd. Eitt verkanna er brotið í miðju sem bók og það gefur skemmtilega dýpt, hvítur reitur dreginn bláum röndum öðru megin og svo dökkblátt hinum megin og við tekur hugsanlega gólfflötur úr tré sem rifar á milli. Áhorfandi fær það sterkt á tilfinninguna að í þessum afstrakt-myndum sé náð að smella inn hversdeginum og hann staldrar við því að margt flýgur um hugann.

Sýningarskráin kemur svo í hendur áhorfenda. Slíkar skrár veita iðulega ýmsar upplýsingar um listaverkin sem listamennirnir gefa sjálfir og stundum fara einhverjir aðrir fáum orðum um verkin og listamanninn. Kjarval kallaði það náttúrlega forfúsk og forstimplun og þó svo hann orðaði þetta með þessum hætti þá er ekki þar með sagt að það sé einhver heilagur sannleikur. Aðeins viðhorf. Eftir að áhorfandi hefur skoðað sýningu er það sem góður eftirréttur að lesa það sem listamaðurinn hefur sjálfur um verk sín að segja. Það kom til dæmis skemmtilega á óvart að stærsta verkið á sýningu Þórdísar er minning um steindan glugga sem eitt sinn var í kór Neskirkju, glugginn var frá Gerði Helgadóttur (1928-1975), en síðan tekinn ofan. Þó að verk Þórdísar sé ekki steindur gluggi þá nær hún býsna vel að kalla fram minningu um það hvernig þetta listaverk Gerðar var. Í minningu áhorfanda er litasyrpa steinda gluggans hennar Gerðar í forkirkjunni ættskotinn litum gluggans sem var í kórnum og minningaleiftur Þórdísar nær að varpa fram.

Í sýningarskránni kemur og fram að verkin eru úr plexígleri sem ljósmyndum er þrykkt á, þær togaðar og teygðar til eftir því sem hið listræna auga listakonunnar ákveður. Verkin kallast á við trúarlega þætti eins og vatn og ljós – draga fram stuttmyndir úr hversdagsleika lífsins sem manneskjan hrærist í alla daga. Spyr um tilgang, fyllist hrifningu eða ótta – en vonin er ekki langt undan þrátt fyrir að tilveran sé nú beygð út og suður eins og plexíglerið.

Sýning Þórdísar er athyglisverð og vekur áhorfanda til umhugsunar. Verkin eru óvenjuleg en þó grípandi hvert á sinn hátt. Verkin hefðu hins vegar að ósekju mátt vera fleiri hvort tveggja til að þétta sýningarrýmið sem er fullgisið og til að gleðja áhorfandann.

Kirkjur sem listahús

Stundum hefur verið minnst á það hér í Kirkjublaðinu.is að fleiri kirkjur mættu gera í því að opna dyr sínar fyrir margvíslegri menningarstarfsemi. Víða skortir ekki rúmgott kirkjuhúsnæðið sem er upplagt til ýmislegra menningarlegra viðburða og þarf fólk ekki að óttast að einhver ókristilegheit fylgi þeim. Menningin er jú meira og minna enn sem komið er nátengd samfélaginu og er það mótað mjög svo að kristnum viðmiðum. Opnun kirknanna mun styrkja kristinn grundvöll enn frekar eins og mörg dæmi sanna. Þarf ekki annað en að benda á tónlistarmenninguna sem er til húsa í mörgum kirkjum og flytur trúarlega tónlist sem og veraldlega. Hvað er þá verið að tala um? Fleiri kirkjur opni hús sín fyrir myndlistarsýningar og efni til menningarlegra viðburða þar sem hið talaða orð, skáldlist, sé í fyrirrúmi. Eitt gott ljóð getur verið á við góða prédikun. Víða úti í sóknunum leynist kirkjufólk sem tæki því fagnandi að fá afnot af kirkjurýminu fyrir menningarlega viðburði, myndlist, gjörningalist, ljóðalestur, söng, dramatík og músík – svo mætti lengi telja.

Þórdís Jóhannesdóttir (f. 1979) nam myndlist við Listaháskóla Íslands; hún lauk B.A. námi árið 2007 og M.A.námi árið 2015. Þórdís hefur sýnt víða hérlendis, bæði sín verk og í samstarfi við Ingunni Fjólu Ingþórsdóttur undir heitinu Hugsteypan.

Nokkrar myndir af sýningunni og tekið skal fram að sumar myndanna eru teknar á hlið til að forðast glampa 

Séð yfir sýninguna að hluta til

Í bókarformi, vatn og birta

Minning um steindan glugga Gerðar Helgadóttur

Vöxtur og vatn – gróður og himinn