Byggðastefna kirkjunnar

Við Gestaglugga Kirkjublaðsins sest
Auður Thorberg Jónasdóttir og skrifar:

Ég hef lengi skilgreint mig sem landsbyggðartúttu, hef búið á mörgum mismunandi stöðum, mest á stór Eyjafjarðarsvæðinu, Akureyri, Ólafsfirði, Hrísey og Eyjafjarðarsveit en líka í Biskupstungum, á Kjalarnesi og meira að segja Raufarhöfn í augnablik. Það er ein af ástæðunum fyrir því að ég hef saknað alvöru byggðastefnu, ekki bara hjá kirkjunni heldur á mörgum sviðum okkar litla íslenska samfélags. Hvernig getum við stuðlað að blómlegri byggð á sem stærstum hluta af landinu okkar?

Hvernig eiga bændur og búalið að komast af á afskekktum stöðum? Hvernig á næsta kynslóð bænda að geta tekið við? Hvernig eru samgöngurnar, internetaðgangurinn, atvinnutækifærin, þjónustustigið og gæði skólanna? Það er að mörgu að hyggja og eitt af því sem í stóra samhenginu virðist kannski lítið, en skiptir samt höfuðmáli á stærstu stundum lífsins, er einmitt kirkjan og starfsfólk hennar.

Starfið í sóknum landsins er auðvitað mikið til unnið af sjálfboðaliðum, en prestar og djáknar eru hryggjarstykkin sem við sjálfboðaliðarnir vinnum í kringum. Það er raunverulegt vandamál að síðustu ár hefur stundum verið erfitt að fá presta til starfa út á landsbyggðina. Einhver prestsembætti hefur enginn sótt um og svo hefur það jafnvel litið þannig út frá leikmannssjónarhorni að prestar þurfi að „afplána“ á landsbyggðinni til að komast svo að í þéttbýlinu seinna. Hér í „Bændablaði“ kirkjunnar hefur verið bent á ýmis mikilvæg atriði sem skipta máli í þessu samhengi og ætla ég ekki að endurtaka þau, en mig langar að leggja orð í belg. Ég trúi því nefnilega að fólk vilji starfa á landsbyggðinni og að vandinn sé margþættur, sem býður upp á margar lausnir og því margt sem þarf að skoða til að koma til móts við stöðuna. Það orð sem mig langar að leggja í belg er guðfræðinámið.

Getur verið að guðfræðinámið þurfi að aðlagast nýjum tímum og kennsluaðferðum? Getur verið að hægt væri að skipuleggja það öðruvísi? Getur verið að það henti ekki öllum að taka 5 ára staðnám í Reykjavík? Getur verið að fólk með annað grunnnám hafi áhuga á að taka diplómu sem myndi veita einhvers konar réttindi til starfa innan kirkjunnar? Getur verið að í sveitum landsins leynist fólk sem eigi sér draum um að læra guðfræði og vígjast til djákna eða prests en treystir sér ekki til að flytja suður til að stunda nám?

Margt hefur breyst síðan árið 1911 þegar guðfræðideildin var stofnuð við Háskóla Íslands og í nútímasamfélagi er fjarnám sjálfsögð krafa. Einn af skólunum sem hafa lagt mikla áherslu á nám án staðsetningar er Háskólinn á Akureyri. Fjarnám er nefnilega ekki afsláttur af námi heldur aðstaða, kennsluaðferðir og hugmyndafræði þar sem meðal annars er lögð áhersla á að allir hafi aðgang að námi óháð búsetu. Ég leyfi mér að fullyrða að hlutfall kennaramenntaðra starfsmanna í grunnskólum á landsbyggðinni og hjúkrunarfræðimenntaðs starfsfólks á landsbyggðinni væri ekki það sama án Háskólans á Akureyri. Ég nefndi það á kirkjuþingi í haust hvort HA ætti ekki að taka yfir guðfræðideildina til að auka aðgengi að náminu.

Prestastéttin er ekki eina stéttin sem okkur á landsbyggðinni vantar til starfa og birti geðlæknirinn Ólafur Þór Ævarsson grein á akureyri.net núna í janúar þar sem hann stingur upp á læknanámi við HA. Það finnst mér skemmtilegt innlegg í umræðuna, því við þurfum að þora að hugsa út fyrir kassann og langt fram í tímann. Að „færa“ nám milli skóla er vissulega meira en að segja það og ég get alveg viðurkennt að hafa sett þessa hugmynd fram meira sem áherslu á mikilvægi breyttra kennsluhátta heldur en alvöru.

Þetta er ein hugmynd og helsti kosturinn við vandamál er líklega að það eru alltaf margar lausnir á hverju einu vandamáli. Með breytingu á kennsluháttum þarf að taka upp nýja siði og ef guðfræðinámið yrði fjarnám má gera ráð fyrir að staðlotur yrðu kenndar. Er ekki rakið dæmi eftir sameiningu HÍ og Hólaskóla að kenna staðlotur á Hólum í Hjaltadal, hversu frábært væri að taka verklega kennslu í Hóladómkirkju, með alla þá sögu og aðstöðu sem þar er?

Hvernig gæti staðan verið eftir 10 eða 20 ár ef kirkjan sýnir öfluga byggðastefnu í verki? Ég sé fyrir mér fullt af guðfræðimenntuðu fólki alls staðar í þjóðfélaginu, svo margt að slegist yrði um allar stöður hjá þjóðkirkjunni alls staðar á landinu. Mengið sem guðfræðideildin sækir nemendur sína í stækkar og deildin eflist og blómstrar eins og annað starf í sóknum landsins.